Messiaen, Debussy: Music for two pianos (Naxos)

Messiaen, Debussy: Music for two pianos. Claude Debussy. En blanc et noir, Olivier Messiaen. Visions de l’Amen. Ralph van Raat, piano I, Håkon Austbø, piano II. Naxos 2012. 8.572472

Claude Debussy en Olivier Messiaen: twee werelden op één CD. Twee componisten die een eigen wereld van nieuwe klanken, nieuwe ritmes en nieuwe expressiemogelijkheden creëerden, met als gevolg de nieuwe intonaties, nieuwe speeltechnieken en nieuwe uitvoeringsprincipes die de hele twintigste-eeuwse muziek beïnvloedden. Met En blank et noir schrijft Debussy een van zijn laatste grote meesterwerken, met Visions de l’Amen begint Messiaen aan zijn grote instrumentale en symfonische cycli. Tussen deze twee werken ligt nog geen dertig jaar, maar ze verklanken twee verschillende wereldbeelden van het Interbellum. Het eerste werk is de geconcentreerde emotie, het andere – geconcentreerde reflectie. Gespeeld door twee pianisten met veel ervaring, volmaakte techniek en groot muziekinlevingsvermogen, contrasteren ze met elkaar en tegelijkertijd vullen ze elkaar aan op de Naxos-opname, die zowel muzikaal als speltechnisch niets te wensen overlaat.

En blanc en noir (1915) is geschreven in dezelfde periode als twaalf etudes en twee eerste Sonates van Debussy. Alle contrasten van dit polyritmische en polytonale driedelige compositie worden door Austbø en Van Raat fraai gedetailleerd en gebalanceerd weergegeven. Van stijgende spanning in Avec emportement tot diepe droefheid in Lent-Sombre, van vrije harmonieën en ritmen van quasi geïmproviseerde Scherzando tot met verfijning schitterende einde: de drie Caprices maken een onuitwisbare indruk door de eenheid van het klankbeeld, het technische meesterschap en de pianistische draagkracht van het duo.

De Visions de l’Amen (1943) is Messiaens eerste pianowerk met een theologische achtergrond, vergelijkbaar met zijn vooroorlogse orgelcycli La Nativité en Des Corps glorieux. Het is tevens het eerste werk van Messiaen met een cyclisch thema, een element dat later voor Messiaen kenmerkend wordt. De thematische verdeling van Visions volgt een spirituele context van het werk: de delen 1,3,4 en 7 zijn gereserveerd voor de spirituele reflectie over de creatie of  de doodsagonie van Jesus terwijl delen 2 en 5 aan de geschapen creaties zoals sterren, engelen, heiligen en het gezang van vogels gewijd zijn. Het kortste stuk, deel 6, is Messiaens muzikale Amen van het Oordeel. Met dezelfde precisie heeft de componist de rollen van de twee piano’s gespecificeerd: de eerste piano (geschreven voor Yvonne Loriod en op deze opname gespeeld door Ralph van Raat) kreeg  alle mogelijke ‘ritmische moeilijkheden, trossen van akkoorden, alles wat snelheid, charme en klankkwaliteit is’. Aan de tweede piano (Håkon Austbø in de voetsporen van Messian die deze partij zelf uitvoerde) vertrouwde hij de melodielijn, ‘thematische elementen, alles wat vraagt om emotie en kracht’ toe. Beide pianisten slagen in het weergeven van de orkestrale grandeur van Messiaens muzikale visioenen. Indrukwekkend zijn de sonore klankwereld en ritmische verscheidenheid gecreëerd door Van Raat; indrukwekkend is het klankpalet van Austbø en zijn solo’s in delen 2,3 en 5. Samen zorgen ze voor een indrukwekkende opname vol emotie, kracht en muzikale verdieping.

(gepubliceerd in PianoBulletin, 2012, nr.3 december, p.97-98).