Russische reis in maart: St.Petersburg

Sint-Petersburg, dag 1 en dag 2.

Welke verwachtingen heb je als je na 15 jaar weer eens in Sint-Petersburg belandt, met een druk reisprogramma en een tas vol Nederlandse souvenirs, stroopwafels en chocoladetulpen voor talloze kennissen en organisatoren van de reis? Heel weinig eigenlijk: dat de stad net zo mooi is als je het jezelf herinnert (en zelfs nog mooier), dat de inwoners aardig zijn en dat je tussen de twee lezingen en een concert door nog tijd over kan houden om alles (Hermitage! Russisch museum! concerten! tentoonstellingen! archieven! bibliotheken! boeken- en muziekwinkels!) en iedereen te kunnen weerzien.

De realiteit is helaas een beetje anders. Het vriest, het is glad, de wieltjes van de koffer weigeren op de sneeuw te rollen. De telefoon werkt niet, het al maanden van te voren besproken en twee dagen voor het vertrek nog bevestigd universiteitshotel in het centrum blijkt een louche hostel aan de rand van de stad te zijn, en je éénpersoonskamer… Je éénpersoonskamer is niets anders dan een donkere ruimte met vier bedden, zonder verwarming en sanitaire voorzieningen, die bovendien al bewoond is door een evenwel geschrokken en al een beetje bevroren collega-musicologe uit de verre noorden van het land. Ze is een dag eerder gearriveerd en sommeert gelaten de ellende die je de komende vier dagen staat te wachten: dronken ruziënde buren, vies beddengoed, een verstopte afvoer in de krakkemikkige douche aan het eind van de gang, geen warme water, en gezien de temperatuur in de kamer kunnen alle etenswaren gerust op een vensterbank bewaard worden. Ze drukt je op het hart om morgen niet te vergeten een eigen mok en een lepel te kopen, voor vanavond biedt ze je ruimhartig haar theekop en een theezakje te leen.

De eerste gedachte – het kan niet waar zijn – moet je snel wegjagen, want het is wel waar. De gedachte om weg te lopen is evenmin nuttig want je kunt op dit moment letterlijk geen kant op. Er blijft niets over dan met een lege maag je lezing voor de volgende dag nog door te nemen, onder het troebele licht van de enige lamp midden op het plafond, met dank aan je kamergenote, die heel aardig doch niet overtuigend genoeg beweert dat ze altijd met het licht aan slaapt. Moe van de steeds opkomende en opstapelende vragen (variaties op het thema ‘hoe kan dat’, gevolgd door een meerstemmige fuga ‘waarom ik’) en steeds meer bewust van de al aanwezige honger (maar nog net niet erg genoeg om aan alle eetbare cadeaus te beginnen), besluit je stoppen met pikeren en proberen te slapen, in het belang van je lezing en het nog resterende welzijn. Door een extra trui en een jas aan te trekken, lukt het je in slaap te vallen, net op het moment dat je kamergenote wakker wordt (6 uur tijd verschil met haar regio, helaas de verkeerde kant op) en aan haar eigen lezing begint te sleutelen. Na drie uur slapen ben je gebroken (Nederlandse tijd 5 uur in de ochtend), heb je nog meer honger en begin je verlangend aan een cadeau voor je moeder, een blok geitenkaas,  te denken. Na het wassen van je haar met koud water aan de wastafel, onder begeleiding van een luidruchtige ruzie van de zuidelijk ogende en klinkende eigenaar en een geïrriteerde bezoeker, begrijp je dat je onmiddellijk je grenzen moet bijstellen. Richting de menselijke waarde. Zelfs als je altijd zo zacht en wollig bent.

De vraag is nu echter niet hoe ondraaglijk je vernederingsgevoel is, maar hoe je de plaats van je lezing in het centrum van Sint-Petersburg bereikt: zonder telefoon, zonder Russisch geld en al behoorlijk misselijk van honger. Na 1,5 uur balanceren op onmogelijk gladde wegen, bewust van de beperkingen van je verzekeringspakket in het geval van het breken van vingers, armen, benen of nek, zwaar gebogen onder het gewicht van de veel te professioneel uitgeruste  laptop op je nu al uitgemergelde schouder, zit je toch in het auditorium van de universiteit en vertelt opgewekt over de Nederlandse componisten. Ongelooflijk waar een mens zonder eten, drinken en slapen nog steeds toe in staat is. Je wordt zelfs ontroerd door eigen overlevingskracht. Totdat de klanken van Die Nacht van Diepenbrock je herinneren aan de surrealistische ervaring van de afgelopen uren.

In de kamer daarnaast luisteren studenten heel toepasselijk naar de klachten van Dido. Na een paar crossovers lukt het je en de Purcell-specialist achter de muur om de fragmenten afwisselend te laten klinken. Een stukje Dido hier, een stukje Diepenbrock, Canto ostinato of Joey Roukens daar. Je auditorium heeft er in ieder geval plezier in deze wedstrijd. Of de buren deze onverwachte muziekbijdragen ook waarderen, zul je nooit achterkomen want de lezing over de Nederlandse muziek duurt langer dan het verhaal van Dido. En de vragen na afloop zijn veel te interessant om ze onbeantwoord te laten. Totdat de vragen over je prettig verblijf en de indruk van St.Petersburg gesteld worden. Op het moment dat je zegt dat jouw verblijf bij deze eindigt en dat je na deze geweldige kennismaking met leergierige musicologiestudenten en overige belangstellenden rechtstreeks naar het station gaat om de ticket om te ruilen, denk je echt dat het de enige oplossing is.

Enkele uren later ben je nog steeds in St.Petersburg, inmiddels gegeten, met gewisseld geld, in het bezit van een (geleende) Russische telefoon en in een kamer van een andere hotel. Je enige probleem is nu om de verwarming te overleven die op deze temperatuurhoogte een hele wijk van warmte kan voorzien. De oplossing is simpel: een raam open doen. Met je neus uit het raam, nieuwsgierig kijkend naar de nachtelijke hemel van St.Petersburg, diep frisse lucht inademend, geniet je met volle teugen van de verworven luxe: alleen in de kamer, met een kop thee, in de stilte, met een vooruitzicht op een ontbijt (ja, zo snel stel je je ideeën over luxe bij). Je bent weer wollig, zacht en vol vertrouwen in de mensheid. Je geef St.Petersburg en zijn bewoners nog een kans. Je begint gewoon opnieuw. Met een dag vertraging maar nu wel van harte: ‘Goede nacht, Sint-Petersburg!’