Alphons Diepenbrock. Componist van het vocale

Leo Samama. Alphons Diepenbrock. Componist van het vocale. Amsterdam University Press, Amsterdam 2012. 321 p., ill. ISBN 978 90 8964 428 2

De 150^e verjaardag van Alphons Diepenbrock (1862-1921) ging niet onopgemerkt voorbij in het Nederlandse muziekleven. Dankzij vele uitvoeringen van zijn werken, CD-opnamen, het lanceren van de website en de online oevrecatalogus kwam deze ooit zo beroemde, de laatste tijd steeds minder uitgevoerde maar nog steeds belangwekkende componist weer uitvoerig ter sprake. De belangstelling van een breed publiek werd al aangewakkerd door de roman ‘Het grote zwijgen’ van Erik Menkveld die het persoonlijke leven van de componist, zijn vrouw en hun beiden vriend Matthijs Vermeulen bespreekbaar maakte. Het wachten was op een monografie die zich niet alleen tot de levensbeschrijving beperkte maar ook de aandacht voor zijn muzikale nalatenschap had.

Het boek van Leo Samama beantwoordt aan de verwachtingen van zowel musicologen als muziekliefhebbers, en maakt duidelijk waarom juist deze componist als de belangrijkste na Sweelinck wordt genoemd. Het is een boeiend geschreven, wetenschappelijk uitstekend onderbouwd, goed gestructureerd en veelomvattend boek over Diepenbrock, zijn werken, tijdgenoten en de tijdgeest. Geen onderwerp blijft onderbelicht: vakbroeders, liefdesrelaties, inertie, twijfels, oorlogsjaren, standpunten, artikelen, vriendschappen. Met iedere bladzijde maakt Samama lezers steeds meer nieuwsgierig naar Diepenbrock en zijn oeuvre. Als in een roman bouwt hij de spanning op en leidt de lezers via ‘Een  algemene verkenning’ en ‘Het leven van Alphons Diepenbrock’ naar het hoofdstuk ‘De Muziek’. En zijn dat bij de eerste twee hoofdstukken citaten uit brieven, recensies en dagboeken die Diepenbrock als mens en musicus helpen te belichtten, hier mogen de muziekvoorbeelden uit missen, toneelmuziek, koorwerken en liederen voor zich spreken.

De vragen die Samama zich in zijn boek stelt over de verhouding van de hedendaagse luisteraars tot de muzikale erfenis van Diepenbrock en de reden van het uitblijven van internationale bekendheid, zijn onmogelijk te beantwoorden zonder enige kennis van zowel de persoonlijkheid van de componist als van zijn oeuvre, en met die kennis voorziet Samama zijn lezers in ruime mate. Stap voor stap schetst hij het portret van de ‘universele kunstenaar’ die in alles ‘zijn geheel eigen weg’ ging. De puzzelstukken vallen in elkaar, en zo wordt het duidelijk waarom Matthijs Vermeulen zijn vriend, collega en mentor Diepenbrock beschreef als ‘de dichter van dromen, de visionair, de schepper van kleuren en ontroeringen, de meester van irreële werelden, de kunstenaar; <…>de aristocraat van gebaar, van geest, van techniek, van gedachten en gevoelens”. Kortom, de belangrijkste Nederlandse componist na Sweelinck. ©OlgadeKort, 2013.

Gepubliceerd in Kunstzone, 2013, nr.3 mei, p.65.