Ivan Raykoff. Dreams of Love. Playing the Romantic pianist. Oxford University Press, 2014. 292 pp., ill. ISBN 978-0-19—989267-9. www.oup.com/us/dreamsoflove (gepubliceerd in Pianist, 2014, nr.2, p.81)
De Russische schrijver Anton Tsjechov merkte ooit op dat een hangend geweer op de muur aan het begin van een toneelstuk geen toevallig rekwisiet kan zijn: nog voor het eind van de voorstelling zal het ongetwijfeld schieten. Met muziekinstrumenten is het niet anders. De piano op het toneel en witte doek is geen meubelstuk of ruimtevullende decoratie maar een instrument met een grote symbolische lading. Breng een piano in beeld, laat een personage quasi nonchalant de toetsen aanraken en de muziek zal meer over haar speler vertellen dan een gepassioneerde monoloog van een kwartier. Volgens menig scenarioschrijver en regisseur zijn pianospelende personages diepvoelende dromers of wereldvreemde excentriekelingen met een gebroken hart (en niet zelden lange haar). Ze lijden onder onbegrip en afwijzing van pragmatische, koude en onromantische zielen. Gelukkig is er altijd een reddende engel in de buurt: een meelevende heldin die bereid is om deze eenzame en gekwelde geest te troosten. Betoverd door pianoklanken (meestal van Chopins Nocturnes) biedt ze een luisterend oor, warmte van haar comfortabele huis en een zeer welkome financiële ondersteuning. Dat pianisten ook keurig geknipt kunnen zijn en in plaats van begrip en zielsverwantschap slechts uit zijn op uitbreiding van hun vrouwelijke fankring, verandert weinig. Iemand die piano speelt kan onmogelijk een harteloze verleider zijn zonder een greintje rijke innerlijk gevoelsleven.
Stereotypen en clichés? Ongetwijfeld, maar ze bestaan echt en hebben meer invloed op kijkgedrag dan we beseffen. Voor zijn boek Dreams of love verzamelde de Amerikaanse musicoloog Ivan Raykoff ruim honderd voorbeelden uit Europese- en Hollywoodfilms. Hij bestudeerde de psychologische mechanismen van beeldvorming en de mythologisering van een ‘romantisch pianist’ die terug gaat naar spraakmakende optredens van Ludwig van Beethoven, Franz Liszt en Anton Rubinstein. De drijfveren en verwachtingen van het publiek blijken weinig veranderd. Virtuositeit, spraakmakend gedrag en het originele uiterlijk van pianisten oefenen een net zo grote aantrekkingskracht uit op kijkers dan op de in onze ogen geëxalteerde dames die zich ooit massaal aan voeten van Liszt wierpen. In zijn toegankelijk geschreven en rijk geïllustreerde boek laat Raykoff zien hoe pianospelende filmhelden de nostalgische dromen over romantiek en liefde weer doen herleven. De foto’s, tekeningen en extra video- en muziekfragmenten zijn ook online te bekijken, via de bij Dreams of love behorende website. ©Olga de Kort, 2014.
PDF: O. de Kort. Dreams of love. Pianist, 2014, nr.2
Olga de Kort 
Geef een reactie