Olga de Kort. Vervolgde componisten in Nederland (recensie; PianoBulletin, 2015-3)

Olga de Kort. Carine Alders & Eleonore Pameijer (red.). Vervolgde componisten in Nederland. Verboden muziek in de Tweede Wereldoorlog. Amsterdam University Press, 2015. (gepubliceerd in PianoBulletin, 2015, nr. 3 december, p. 88-89).

Dat wij het in de eenentwintigste eeuw nog steeds over vervolgde, verboden en vergeten muziek en musici hebben, bewijst dat onze muziekgeschiedenis niet zo ‘vol’ geschreven is en bekend als we soms denken. Archieven bewaren nog veel geheimen die voor nieuwe muzikale ontdekkingen blijven zorgen. Voor het boek van de Leo Smit Stichting ging er een twintigtal auteurs op zoek naar meer informatie over 35 componisten die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland vervolgd werden. Tussen deze musici zijn enkele pianisten van naam en componisten met een intrigerend oeuvre voor piano. Tot de meest bekende behoren Sem Dresden, Jan van Gilze en Henriëtte Bosmans, maar ook zij komen dankzij het thema van dit boek net iets anders in beeld dan gebruikelijk. De jarenlange inzet van de Leo Smit Stichting zorgde ervoor dat de muziek van zijn naamgever regelmatig op het podium klinkt. Ook de namen van Mischa Hillesum, Dick Kattenburg en Marius Flothuis komen weleens in concertprogramma’s voor. De andere pianisten en componisten hadden tot nu toe minder geluk en stonden weinig in de belangstelling. Na enkele decennia van vergetelheid krijgen ze weer de aandacht die hun in de oorlogstijd vanwege de Joodse afkomst of betrokkenheid bij verzetsactiviteiten werd ontnomen. Allen blijken bevlogen, inspirerende persoonlijkheden wiens levens volledig in dienst van de muziek stond. De ‘avant-gardist van de Watergraafsmeer’ Daniël Belinfante (1893-1945) doceerde piano en compositie in zijn eigen muziekschool. De Buchenwald overlevende Leo Kok (1893-1992), die waarschijnlijk ook de Nederlandse première van Gershwins Rhapsody in Blue had gespeeld, werkte graag met dansers en liet enkele ‘exotische’ pianodansen achter. De tegenwoordig zo goed als vergeten pianiste Fania Chapiro (1926-1993) studeerde in Parijs bij Lazare Lévy, speelde voor en met Leonard Bernstein en ontwikkelde zich tot een begaafd fortepianiste. En er zijn er nog meer: Julius Hijman (1901-1969), leerling van Dirk Schäfer en ‘hartstochtelijk pleitbezorger van nieuwe muziek’, de Bartók- en Kodály-leerling Géza Frid (1904-1989) of de ‘overlevingskunstenaar’ Wilhelm Rettich (1892-1988). Geboren in Nederland of gekomen naar dit land, ze hadden allemaal een eigen plaats in het culturele en muzikale leven van hun tijd. Hun muzikale erfenis moet in de meeste gevallen nog bestudeerd en herontdekt worden. Het boek met de korte levensbeschrijvingen en nog kortere bibliografische en discografische gegevens is slechts de eerste stap. Naast de archieffoto’s die letterlijk een gezicht aan de besproken musici geven, vormen de opnamen van de 10-cd box van Etcetera Records de klinkende muzikale illustraties. Het afwachten is nu op de nieuwe uitgaven en uitvoeringen die de vervolgde componisten definitief uit de vergetelheid halen. ©Olga de Kort, 2015.

zie ook: Olga de Kort – Vervolgde componisten (Kunstzone, 2015), Verboden en vervolgd (muziekproject, 2014)