Olga de Kort. Frauen mit Flügel (gepubliceerd in Pianist, 2016, nr. 2, p. 17)
Frauen mit Flügel. Lebensberichte berühmter Pianistinnen von Clara Schumann bis Clara Haskil. Insel Verlag, 2013. 402 p., ill. Insel Taschenbuch 1714. ISBN 978-3-458-33414-9
Vrouwen achter de vleugel: pianistes of pianisten? In tegenstelling tot het Duits biedt het Nederlands geen duidelijke vrouwelijke equivalent voor beoefenaars van dit oermannelijke kunstberoep. Een lastige keuze als je het over acht vooruitstrevende en geëmancipeerde vrouwen hebt, die zich staande wisten te houden in de overwegend mannelijke concertpodiumwereld van de afgelopen twee eeuwen. De mannelijke meervoudsvorm, geadviseerd door Van Dale, vraagt namelijk om een verduidelijkende toevoeging ‘vrouwelijk’. En dat is precies wat alle ‘Frauen mit Flügel’ van Clara Schumann tot Clara Haskil het liefst wilden vermijden. Ze hebben tijdens hun muzikale carrière vaak genoeg meegemaakt dat ze slechts als klavier bespelende dames werden behandeld.
Clara Schumann, Amy Fay, Mathilde Verne, Adelina de Lara, Clara Haskil, Lili Kraus, Rosalyn Tureck en Moura Lympany. Deze acht ‘gevleugelde’ vrouwen zijn stuk voor stuk opmerkelijke persoonlijkheden met een gezamenlijke liefde voor de piano en dezelfde droom: spelen en optreden ondanks alle vooroordelen en omstandigheden. Voor de Hongaarse Lili Kraus (1905-1986) betekende de muziek van Mozart zelfs haar laatste houvast gedurende de tweejarige internering in het Japanse kamp. De Amerikaanse Rosalyn Tureck (1914-2003) vond haar inspiratie in de werken van Bach en kreeg voor haar onderzoek het eredoctoraat van de Oxford Universiteit. Moura Lympany (1916-2005) durfde als de eerste Britse pianiste in 1945 naar de naoorlogse Sovjet-Unie af te reizen en zette zich in de tijd van de Koude Oorlog in voor de Russische pianomuziek.
Buiten de korte biografische inleidingen laten de Duitse musicologen Monica Steegmann en Eva Rieger alle grand dames van klavier zelf aan het woord. De brieven, dagboekaantekeningen en herinneringen onthullen hun twijfels, idealen, zelfkritiek en een ware passie voor studeren. Een selectie van Clara Schumanns levendige brieven uit 1827-1894 en de vaak ironische berichten van de Roemeense Clara Haskil (1895-1960) uit 1918-1960 brengen verslag uit over dagelijkse vreugden en zorgen van het drukke concertleven. Clara Schumann wordt op haar beurt gememoreerd door haar Engelse leerlinge Adelina de Lara (1872-1961). De brieven van de Amerikaanse Amy Fay (1844-1928) vertellen over haar Duitse studiejaren bij onder anderen Carl Tausig en Franz Liszt.
Naast beroemde docenten, veelbelovende debuutconcerten, hoopgevende concoursprijzen en succesvolle tournees vertoont de levensloop van de acht pianistes ook een andere overeenkomst. Ondanks het succes moesten ze allen leren omgaan met onbegrip, sarcastische opmerkingen en venijnige kritiek. De eeuw en hun geboorteplaats maakten weinig verschil: een vrouw op concertpodium behoorde tot voor kort tot een bezienswaardigheid. De trotse uitspraak van Moura Lympany – “Ik ben concertpianiste, geen showgirl” – kan door alle klavierleeuwinnen uit alle tijden van harte toegejuicht kunnen worden. ©Olga de Kort, 2016.
Olga de Kort 
Geef een reactie