Olga de Kort. Rien Schraagen. De dood van Pyotr Ilyich. Derde druk, 2015. ISBN 978 94 91456 497 (gepubliceerd in Piano Bulletin, 2016, nr.2)
De roman van Rien Schraagen kan de lezer gemakkelijk op het verkeerde been zetten. De vlot geschreven achterflaptekst wekt namelijk de indruk dat het gaat om de resultaten van nieuwe onderzoeken naar de dood van Tsjaikovski gaat, “waarover” – zo wordt beloofd – “nu eindelijk de waarheid boven tafel komt.” Het boek geeft echter Schraagens eigen visie op het leven en vooral de dood van de componist. Na 580 pagina’s kan men nog steeds naar de waarheid gissen, maar de ontknoping van de roman helpt de wereld wel aan een nieuw, zeer intrigerend Mozart-en- Salieri-plot.
De dood van Pyotr Ilyitch is dus fictie, maar met een hoog waarheidsgehalte. Alles lijkt echt, van de keurig gedateerde brieven van Tsjaikovski en zijn correspondenten tot zijn ‘eigen’ verhaal in dagboekvorm. De gebeurtenissen kunnen dan wel kloppen, maar bij hun achtergrond en gevolgen heeft de schrijver de vrije hand. Hij maakt er een moderne psychologische roman van, met duistere familiegeheimen, detective-wendingen en verrassende interpretaties van bekende feiten. Alleen om te lezen hoe Tsjaikovski samen met Nadezjda von Meck hun brieven ‘voor de annalen’ falsificeren, is bijzonder hilarisch. En er zijn nog meer onverwachte ‘openbaringen’ die helaas hier niet verklapt kunnen worden.
Het boek is zonder meer goed geschreven, met veel kennis van het Russische muziekleven uit de negentiende eeuw en geslaagde karakterschetsen van vele componisten en schrijvers. Tsjaikovski komt over als een eenzame en door de jaren heen steeds meer vereenzaamde twijfelaar die zich al op zijn vijftigste veel te oud voor deze wereld voelt. Het hele boek is een biecht van een rondtrekkende enkeling die zelfs in zijn muziek geen rust vindt. De lezer die ervoor openstaat dat componisten op onorthodoxe manier geportretteerd worden en in hun doen en laten niet voor willekeurige soapserie-personages onderdoen, zal de roman zeker waarderen. Meer gevoelige zielen die in de Russische componisten alleen de strak aankijkende bebaarde heren van zwart-witfoto’s willen zien, zullen wellicht gechoqueerd zijn door de soms wel heel vrije vlucht die Schraagens fantasie neemt.
Er kunnen wel vraagtekens geplaatst worden bij de Engelse schrijfwijze van de Russische namen, die de schrijver veel mooier vindt dan de ‘lelijke’ Nederlandse. En een voor- of nawoord met een verantwoording van de andere bronnen, behalve de vermelde vertalingen uit de Russische literatuur, zou op zijn plaats zijn geweest. Maar mijn enige wezenlijke bezwaar betreft de nogal agressief aanprijzende tekst op de achterflap. Een boek dat zo goed en boeiend geschreven is, heeft geen verkooppraatjes nodig zoals de belofte van een “monumentale en meeslepende roman” of de “waarschuwing”, dat dit boek “de nachtrust” van de lezer gaat “bedreigen”, want “als u eraan begint, kunt u niet meer ophouden”. Deze teksten vallen niet alleen buiten de schrijfstijl van het boek, maar kunnen tevens een serieuze lezer ervan weerhouden het boek open te willen slaan. En dat zou pas echt jammer zijn. ©Olga de Kort, 2016.
Olga de Kort 
Geef een reactie