Olga de Kort. Busoni. Freiheit für die Tonkunst! Stiftung Preußischer Kulturbesitz. Bärenreiter, 2016. BVK 2436. ISBN 9783761824368 (gepubliceerd in Pianist, 2017, nr. 3 september)
Ferruccio Busoni: Klavierleeuw die geen rust kende
Wonderkind, sterpianist, klavierleeuw. Wereldreiziger en kosmopoliet, die oog had voor de muziek van zijn tijdgenoten, maar net zo graag pianotranscripties van Bachs orgelkoralen maakte. Gedurende vijftig jaar van zijn muziekcarrière stond de naam van Ferruccio Busoni (1866-1924) garant voor volle zalen en recensies vol superlatieven. De Italiaanse pianist, componist, compositiedocent, dirigent en schrijver had echter tomeloze energie en veel te veel muzikale ideeën om alleen maar op de lauweren te rusten.
Ter gelegenheid van Busoni’s 150ste verjaardag organiseerde de Stiftung Preußischer Kulturbesitz in oktober 2016-januari 2017 de tentoonstelling Freiheit für die Tonkunst. De expositiematerialen in de Berlijnse Kunstbibliotheek kwamen uit het omvangrijke archief van de pianist, dat bewaard wordt in de Berlin Staatsbibliotheek. Dezelfde documenten liggen aan de basis van het gelijknamige boek, uitgegeven door Bärenreiter.
Tijdens zijn korte leven ontplooide Busoni zich tot een veelzijdig musicus en kunstenaar. De fraai geïllustreerde uitgave toont hem in zijn hoedanigheden als pianist, componist en leraar. Maar ook, wat minder bekend is bij het brede publiek, als kunstkenner, erudiete publicist, enthousiaste muziekonderzoeker en zelfs een verwende briefschrijver. Hij kende iedereen en iedereen kende hem, met als gevolg dat Busoni’s ruim 9.000 brieven tellende correspondentie met musici en kunstenaars op zich al een fascinerend hoofdstuk van de muziekgeschiedenis vormt.
Als pianist debuteerde Ferruccio Dante Michelangelo Benvenuto Busoni al op zijn zevende. De hoge verwachtingen van zijn ouders beperkten zich niet tot de keuze van de namen, de jongen werd klaargestoomd voor een carrière van wonderkind en zat al op zijn negende op het Weense Conservatorium. Later zou hij zeggen dat hij ‘nooit een kindertijd heeft gehad’. Zijn roemrijke tournees brachten de pianist overal ter de wereld, van Helsinki en Moskou tot Boston en Zürich. In 1894 koos Busoni Berlijn als zijn thuisbasis en droeg bij tot de reputatie van deze stad als culturele metropool en bruisend muziekcentrum.
Tot zijn repertoire behoorden klassieke werken van Bach, Beethoven, Brahms, Chopin, Liszt, Tsjaikovski en Alkan, maar hij was ook geïnteresseerd in de esthetiek van de nieuwe kunst, microtonen, atonaliteit en de muziek van de Noord-Amerikaanse indianen. Hij had een neus voor ‘neue und selten aufgeführte Werken’. In 1905 nam hij als eerste pianist muziek van Bach en Liszt op. Iedere stap die hij maakte was een stap vooruit.
Busoni’s levensverhaal zou niet compleet zijn zonder hoofdstukken over zijn docentschap en muzikale nalatenschap. Hij is bekend geworden met het Pianoconcert, piano- en kamermuziek, en talloze transcripties van Liszt, Paganini, Mendelssohn en Bachs inventies, Das Wohltemperierte Klavier en koraalpreludes. In dit jubileumboek krijgt ook het onderbelichte deel van zijn opera-oeuvre aandacht, waaronder de onvoltooide Doktor Faust.
Dankzij al die bekende en onbekende feiten uit Busoni’s leven helpt Freiheit für die Tonkunst de musicus in al zijn veelzijdigheid te ontdekken. Het presenteert een pianist, denker en persoonlijkheid die weinig om zijn sterrendom gaf en die in de kunst vooral de vrijheid zocht. ‘Frei is die Tonkunst geboren und frei zu werden Ihre Bestimmung’. ©Olga de Kort, 2017
Olga de Kort 
Geef een reactie