Ignace Bossuyt. De dood in cantates van J.S.Bach. Van Actus tragicus tot Trauer-Ode. Universitaire Pers Leuven, Lipsius Leuven. ISBN 9789462700109 (gepubliceerd in MUZE. Pianowereld, 2017, nr.2 april).
Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit, Mit Fried und Freud ich fahr dahin, Komm, du süsse Todesstunde. Slechts drie titels, maar ook zij kunnen ons veel meer vertellen over de manier waarop Bach en zijn tijdgenoten met de dood omgingen, dan we het tegenwoordig beseffen. In zijn verre van treurige maar uiterst verhelderende boek bespreekt de Belgische musicoloog Ignace Bossuyt tien cantates, gecomponeerd tussen 1707 en 1727. In deze twintig jaar veranderde Bach van werkgevers, verhuisde van Mühlhausen naar Weimar en weer naar Leipzig. Hij verloor twee broers, zijn eerste vrouw Maria Barbara, vijf jonge kinderen, dierbare vrienden en kennissen. De dood hoorde bij het leven en was een gegeven waarmee men dagelijks rekening moest houden.
Zelf werd Bach al op zijn derde een wees. Zijn houding tegenover de dood werd buiten zijn persoonlijke ervaringen vooral bepaald door de door hem gedeelde Lutherse opvattingen over Gods genade en de dood als vreugdevol moment. Het moment dat ‘mit Fried und Freud’ beleefd wordt. De beeldspraak en de symboliek van de teksten over doodsangst en doodsverlangen boden de componist voldoende mogelijkheden voor contrasterende beelden van licht en duisternis. In zijn cantates wisselen koren, recitatieven, aria’s en koralen elkaar af in emotionele reflectie over ‘selge Ruh’. Naast het oproepen van rouw en droefheid, bezingen de cantates de ‘zalige rust’, en de ‘zoete dood’. Verdriet gaat bij Bach gepaard met ontroering, en afscheid wordt verlicht met de beloftes aan het hemelse paradijs.
Heel nauwkeurig, stap voor stap en regel voor regel, bekijkt Bossuyt de teksten van de cantates, de muzikale structuur en muzikale uitdrukkingsmiddelen, de instrumentale bezetting en verbanden met Bachs overige werken. Het boek wordt afgesloten met de terminologielijst en een literatuuroverzicht dat meer verdieping biedt in het onderzoek naar Bachs gedachtengoed en zijn onverstoorbare vertrouwen in Gods barmhartigheid. ©Olga de Kort, 2017.
Olga de Kort 
Geef een reactie