Olga de Kort. Picturing Scriabin. Helena Basilova, piano. Quintone Records Q 15003. (gebubliceerd in PianoBulletin, 2015, nr.2, p.86)
HELENA BASILOVA, piano – Picturing Scriabin
Aleksandr Skrjabin. Muzurka op.25 nr.3, Preludes op.11 nrs.2, 4, 8, 9, 11, 17, Sonate op.30 nr.4, Poème op.32 nr.1, Prelude op.37 nr.1, Twee Stukken op.57 (Désir, Caresse Dansée), Twee Preludes op.67, Sonate op.68; Julian Skrjabin. Preludes op.3 nrs.1 en 2, Prelude (1919); Thelonious Monk. Ask me now.
Het Skrjabin-jaar is voor pianisten de gelegenheid bij uitstek om de werken van deze honderd jaar geleden overleden ‘idealist-mysticus’ op te nemen. Nieuwe cd’s ontbreken echter, waarschijnlijk omdat maar weinig pianisten zich willen verdiepen in de microkosmos van de menselijke ziel die bij Skrjabin met macrokosmische complexiteit gepaard gaat. De Nederlandse pianiste Helena Basilova, die veel twintigste-eeuwse pianomuziek speelt en een Leoš Janáček-cd op haar naam heeft staan, gaat deze uitdaging wel aan. Ze kiest voor een overzichtsprogramma dat de ontwikkeling van de componist volgt, van diens jeugdige onbezorgde mazurka’s en romantische preludes tot de geëxalteerde verlangens van de Vierde sonate en de overwinningsdrang van de Negende. Elk stuk laat Skrjabin van een andere kant zien en voegt iets nieuws toe, zodat de hele evolutie van zijn muzikale en filosofische ideeën met de atonale ‘dwalingen’ en het mystieke akkoord voorbijkomt.
De klankwereld van de latere Skrjabin is terug te horen in drie Preludes van zijn jong verongelukte zoon Julian (1908-1919). Niet verwonderlijk want het eerste muziekstuk dat Julian als kind hoorde, was Prometheus. Hij leerde spelen aan de hand van werken van zijn vader en componeerde als vanzelfsprekend in diens stijl. Aangezien Skrjabins muziektaal verbonden bleef aan zijn persoonlijke zoektocht en geen componistenschool opleverde, vormen de preludes een logische link naar de mogelijke ontwikkelingen en toepassingen van Skrjabins ideeën. Een van deze mogelijkheden is duidelijk te horen in een pianoarrangement van de jazzstandard Ask me now (1951) van Thelonious Monk. Monks belangstelling voor omhoog gestapelde intervallen zoals in Skrjabins mystieke akkoord en hun gedeelde voorliefde voor de tritonus en de kleine none leverden een compositie die rijk is aan modulaties en vrij van tonaliteit. Daar zou Skrjabin een luisterend oor voor hebben gehad.
Met Picturing Scriabin geeft Helena Basilova haar papieren af als een serieuze Skrjabin-vertolkster. Zij speelt zijn muziek met een bijzondere vrijheid die alleen maar groeit naarmate de muzikale taal ingewikkelder en subjectiever wordt. Uit alles blijkt haar affiniteit met de opbouwstructuur van Skrjabins werken. Ze deinst niet terug voor de complexiteit, de oplopende energie en ritmische grilligheid van de Vierde sonate of de geboorte van een ‘nieuwe zuiverhuid’ uit complexe dissonanten van de Negende. Ongeacht hoe irrationaal of juist ingewikkeld simpel de muzikale transformaties zijn, de pianiste leidt haar luisteraars met zekere hand door het doolhof van Skrjabins pianomysteriën. ©Olga de Kort, 2015
Olga de Kort 
Geef een reactie